Terwijl gigantische blockbuster-filmfranchises met fantastische werelden, krachtige personages en spannende avonturen de kassa blijven domineren, vertrouwen filmmakers meer dan ooit op VFX om kijkers in hun verhalen te krijgen. Het promotiemateriaal voor "Superman:The Movie" uit 1978 had een slogan die minder gericht was op het eigenlijke verhaal en hoe het publiek in vervoering zou worden gebracht door de baanbrekende visuele effecten van de film. "Je zult geloven dat een man kan vliegen." Ze hadden gelijk.
Visuele effecten hebben een lange weg afgelegd sinds het tijdperk van Christopher Reeve's Superman. Of het nu gaat om de superhelden van Marvel Cinematic Universe hun wonderbaarlijke krachten te geven, epische ruimtegevechten te creëren in 'Star Wars' of volledig CGI-wezens tot leven te brengen zoals de aanstaande 'Godzilla vs. Kong', visuele effecten zijn een onmisbaar hulpmiddel bij het maken van films.
Visuele effecten versus speciale effecten
Visuele effecten - of kortweg VFX - worden echter vaak verward met een ander soortgelijk hulpmiddel, speciale effecten. Er is een cruciaal verschil tussen deze twee termen. Speciale effecten verwijzen naar praktische — meestal fysieke — effecten die doorgaans in de camera worden vastgelegd. Van atmosferische effecten zoals kunstmatige regen, wind en mist, tot het gebruik van miniaturen, poppen en animatronics, pyrotechniek en meer. Speciale effecten zijn "echte" effecten die op de set zijn vastgelegd.
Visuele effecten daarentegen zijn alle effecten die u praktisch niet op de set kunt vastleggen. Deze effecten zijn ofwel te duur, gevaarlijk of simpelweg onmogelijk om te creëren. Lichtzwaarden bestaan (helaas) niet, dus worden ze digitaal gemaakt met VFX. De Hulk is het resultaat van VFX - in het echte leven is niemand zo groot. Explosies zijn vaak te gevaarlijk, dus VFX is een gamechanger. Zo is het voor iedereen veiliger.
Het is ook belangrijk om VFX niet te verwarren met bewegende beelden. Dit zijn geanimeerde tekst en grafisch ontwerp. Visuele effecten hebben de neiging om live-action beelden te combineren met extra beeldmateriaal om een laatste, naadloos samengestelde opname te maken. Ze zijn dus een essentieel hulpmiddel in het arsenaal van een video-editor.
Kortom, special effects komen van de set. Visuele effecten komen digitaal in post-productie. Maar 'digitaal' is misschien niet het beste woord om daar te gebruiken. VFX bestaat al lang in film voordat mensen begonnen met monteren op computers.
Het begin van VFX
George Méliès
De meest opvallende pionier op het gebied van vroege visuele effecten was George Méliès, een Franse acteur, regisseur en filmgoochelaar. Vanaf 1896 regisseerde hij meer dan 500 films vol filmisch spektakel door middel van visuele effecten. Méliès zou een eenvoudige maar briljante techniek gebruiken om verschillende shots samen te voegen tot dezelfde scène.
In wezen filmde hij een scène terwijl een stuk glas - waarvan delen zwart waren geverfd - voor de camera zat. Deze methode zorgde ervoor dat die zwarte delen van het frame nooit aan de film van de camera werden blootgesteld. Daarna spoelde hij de film terug en nam de scène opnieuw op, maar met een ander stuk glas voor de camera. Deze keer waren de delen die aanvankelijk zwart waren transparant en omgekeerd. Met deze techniek kon Méliès meerdere belichtingen combineren tot één definitief beeld.
De kunstenaar gebruikte dit visuele bedrog om grillige effecten te bewerkstelligen. Een perfect voorbeeld is zijn film 'The Man with the Rubber Head' uit 1901. In dit verhaal legt Méliès een lichaamloos maar nog steeds levend duplicaat van zijn hoofd op een tafel en gebruikt hij een balg om het hoofd met lucht op te blazen, waardoor het in omvang verdubbelt en verdrievoudigt.
Méliès bereikte dit effect door compositietechnieken voor meervoudige belichting te combineren met camerabewegingen. Door de camera naar voren en naar achteren te bewegen op een dolly-track, lijkt het alsof het onderwerp in het frame van grootte verandert. Hoe dichter de camera naar het onstoffelijke hoofd bewoog, hoe groter zijn hoofd leek. Beweeg de camera naar achteren en het onderwerp zou kleiner worden in het kader. Méliès maakte een compositie van de bewegende camera-opname bovenop de statische camera-brede opname om de illusie tot leven te brengen.
Het beroemdste beeld uit de filmtovenarij van Méliès is de iconische opname uit 1902's "A Trip to the Moon". Een ruimtevaartuig lanceert richting de maan, die een menselijk gezicht heeft. Als het ruimteschip landt, raakt het de maan in het oog. Deze opname zou een van de meest iconische beelden in de filmgeschiedenis worden, wat aangeeft hoe prominent en vitaal visuele effecten zijn geweest sinds het begin van het medium.
VFX na verloop van tijd
De techniek om meerdere opnamen samen te stellen met behulp van zwarte matten, heeft zich in de loop der jaren verder ontwikkeld om onderwerpen met steeds fijnere details van de achtergrond te scheiden. "King Kong" uit 1933 gebruikte de Dunning Process-techniek om de achtergrond in blauw en het voorgrondonderwerp in geel te verlichten. Met behulp van speciale filters en matrijzen om het blauwe en gele licht te scheiden, konden filmmakers een veel nauwkeuriger mat maken.
'The Theif of Bagdad' uit de jaren 40 won een Academy Award voor zijn baanbrekende VFX, die de acteurs op een blauw scherm filmde. Blauw werkte omdat het contrasteerde met menselijke huidtinten en het beste contrast bood voor het onderwerp en de achtergrond. Bluescreen-technologie is in de loop van de tijd aanzienlijk verbeterd en heeft zichzelf gecementeerd als een fantastische manier om composities samen te stellen. Filmmakers gebruiken deze techniek meer dan 80 jaar later nog steeds.
VFX tegenwoordig
Groen scherm
Toen de postproductie bij het maken van films steeds digitaler werd, werd groen de kleur bij uitstek voor composities. Groene schermen komen tegenwoordig veel vaker voor bij digitale producties om vele redenen. Het is goedkoper en gemakkelijker te verlichten dan een blauw scherm, het felle, levendige groen was een minder gebruikelijke kleur voor kostuums dan blauw, en digitale camerasensoren pikken meer gegevens op van groen licht dan rood of blauw.
CGI
Ook met de opkomst van het digitale filmmaken kwamen computergegenereerde beelden of CGI. Van de vloeibare buitenaardse levensvormen van "The Abyss" uit 1989 tot de vloeibare metalen T-1000 in "Terminator 2:Judgment Day" uit 1991, digitale computerbeelden werden steeds beter in het creëren van glanzende, vloeiende onderwerpen. Maar 'Jurassic Park' uit 1993 bracht CGI-technologie naar nieuwe hoogten. Het oorspronkelijke plan voor de dinosaurussen was stop-animatie. Steven Spielberg wilde echter levensechte dinosaurussen. Animators bij Industrial Light and Magic maakten CGI-replica's van de dinosaurussen, en de resultaten waren verbluft door alle betrokkenen, inclusief het publiek bij het debuut van de film.
Beweging vastleggen
Motion capture-technologie heeft ook de geloofwaardigheid van CGI-tekens aanzienlijk verbeterd. Een acteur draagt een speciaal motion capture-pak dat de bewegingen van de artiest op een computer registreert. Animators nemen de gegevens en passen die prestaties toe op een CGI-personage. Een goed voorbeeld is de vertolking van Gollum/Smeagol door Andy Serkis uit de trilogie 'The Lord of the Rings'. Een ander voorbeeld is de Hulk van Mark Ruffalo uit de filmfranchise van Marvel Studios. Marvel-films zijn een schitterend bewijs van hoe ver de visuele effecten in de afgelopen eeuw zijn gekomen.
Te veel VFX?
Er is een mentaliteit dat films tegenwoordig te veel visuele effecten gebruiken. Velen vinden dat we terug moeten naar een tijd van 'echt filmmaken' zonder op deze hulpmiddelen te vertrouwen. Maar zoals we hebben gezien, gebruiken filmmakers sinds het allereerste begin van de cinema visuele effecten om het medium te pushen en verhalen te vertellen die het publiek met verwondering en opwinding boeien. Dankzij de pioniers van VFX heeft film minder grenzen dan ooit om je fantasierijke creativiteit tot leven te brengen.
Als je VFX wilt maken voor je film- of videoproject, werken programma's zoals Adobe After Effects voor compositing en Blender voor 3D-modellering en animatie uitstekend. Probeer het zelf en maak er iets spectaculairs van.